Từ khi thành lập Cộng đồng nông nghiệp minh bạch, tôi và các thành viên BQT nhận được khá nhiều lời mời hợp tác tham gia cung ứng rau củ trái cây. Nhưng thực tế thì rất ít “lời mời” được chúng tôi “chấp nhận” do đa số vườn không đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng của cộng đồng. Hôm vừa rồi nhóm lại nhận được một lời mời tương tự nhưng khá “đặc biệt” từ một vườn rau má ở tỉnh Long An. Thú thật là hơn chục năm nay, tôi không dám ăn bất cứ thứ gì sản xuất ở Long An từ dưa hấu, gạo, thịt, rau củ...vì đây là vựa “hóa chất” nổi tiếng nằm bên cạnh Sài Gòn. Tuy nhiên, anh cán bộ huyện đoàn khẳng định chắc như “đinh đóng cột” với chúng tôi là vườn rau má này rất “sạch” khiến tôi hết sức xúc động. Biết đâu còn một “bông sen” nào đó giữa bùn lầy mà tôi chưa hề nghe đến chăng? Tranh thủ dịp cuối tuần, nhóm chúng tôi lại lên đường ghé thăm vườn rau má với niềm hi vọng tìm được thêm một nhà sản xuất sạch cho cộng đồng.
✅ Hành trình tìm đến vườn rau “sạch”
Ô tô chở chúng tôi phải dừng lại bên vệ đường tỉnh lộ vì ruộng rau má nằm sâu bên trong phía sau những rặng cây. Một bạn trẻ mặc áo đoàn thanh niên nhiệt tình đón tiếp và dùng xe máy chở chúng tôi băng qua những con đường bờ ruộng nhỏ xíu, nhỏ đến mức chỉ vừa cho một xe, nếu hai xe cùng chạy thì chắc chắn có một xe phải...xuống ruộng.
Vượt qua nhiều rặng cây um tùm, cuối cùng chúng tôi cũng đến được ruộng rau má. Đây là loại rau má lá nhỏ, nếu được trồng hữu cơ sẽ cực kì thơm và đậm mùi. Tôi ngắt một ít lá xem thử, cảm nhận đầu tiên là mùi rất nhẹ, gần như không đáng kể. Đất trồng rau hữu cơ bình thường là loại đất rất tơi xốp, nhưng đất ruộng này lại cứng ngắc cứ như bị “xi măng” hóa. Tôi thực sự nể phục những cây rau má ở đây, chúng vốn là loại rễ nông mà vẫn len lỏi cắm được xuống “khối bê tông” rắn chắc này.
Đi một vòng tham quan, tôi rùng mình trước những bao phân hóa học và chai lọ hóa chất vứt bừa bãi ở mương nước bao quanh ruộng, treo lên cả máy phun tưới tự động. Một số hóa chất là thuốc diệt cỏ/nấm, số khác là thuốc trừ sâu bệnh. Bên cạnh ruộng rau má là các ruộng lúa và vườn trồng chanh (cũng được giới thiệu là...“sạch”). Dưới những gốc chanh, các chai lọ hóa chất được gom lại một chỗ (có lẽ để tiện bán...ve chai). Một thành viên trong nhóm chúng tôi đã bị ói ngay tại bờ ruộng vì không chịu nổi mùi phân thuốc bốc lên ngùn ngụt từ ruộng lúa bên cạnh dưới cái nắng hè gay gắt.
✅ Định nghĩa mới về rau “sạch”
Sau khi tận mắt chiêm ngưỡng ruộng rau má, nhóm chúng tôi được anh chủ vườn niềm nở tiếp chuyện. Anh cho biết đã trồng loại rau má lá nhỏ xíu này được hơn 8 năm, vườn rộng khoảng 15 hecta chuyên cung cấp cho các lái buôn chợ đầu mối trên Sài Gòn (chủ yếu là Hóc Môn và quận 12). Mùa này năng suất của vườn đang thấp nên mỗi ngày anh chỉ cung ứng được khoảng 700 – 800 kg rau má. Còn khi vào mùa bội thu, mỗi ngày anh có thể cung cấp hơn 1,2 tấn cho các chợ đầu mối. Các bà nội trợ trên Sài Gòn rất ưa chuộng loại rau má lá nhỏ này vì “sạch” và ăn rất ngon/mềm, không như loại rau má lá to dai cứng.
Khi tôi hỏi về quy trình, anh thật thà chia sẻ là vườn sử dụng một loại phân hóa học tổng hợp (ure và lân) mua của đại lý. Khi nào thấy lá “nhạt màu” là anh tưới phân ngay nên vườn rau của anh xanh um, tìm một chiếc lá úa cũng rất khó. Ngoài ra, anh cũng rất chăm phun thuốc diệt trừ sâu bệnh và các loại nấm (mỗi khi thấy lá xuất hiện đốm) nên rau của anh rất tươi tốt, mơn mởn. Tôi thắc mắc là có sử dụng phân thuốc như vậy thì sao gọi là rau “sạch”? Anh vui vẻ giải thích là rau nào bây giờ cũng phải có phân thuốc, nếu không có thì sâu bệnh chết hết. Trước khi thu hoạch khoảng 4-5 ngày, anh cam đoan không sử dụng phân thuốc nên rất an toàn cho người sử dụng. Anh cho biết thêm là nhiều chủ vườn sẵn sàng phun xịt tới tận ngày..cắt rau nhưng anh không bao giờ làm như thế. Điều quan trọng là anh chỉ sử dụng thuốc khi “cần thiết” chứ không lạm dụng phun xịt định kỳ như những vườn khác. Ở Long An này chỉ có vườn anh làm như vậy nên anh rất tự tin là rau này chắc chắn phải thuộc loại “sạch” nhất.
Tạm biệt anh chủ vườn, nhóm chúng tôi ra về trong một tâm trạng nghẹn ngào khó diễn tả. Tôi rất muốn nói với anh điều gì đó vì anh là một nông dân hết sức chất phác nhưng không thể nói nên lời. Trong ánh nắng gay gắt của buổi trưa hè oi bức, những cơn gió mang mùi phân thuốc nồng nặc cứ lồng lộng thổi. Và khi mùa nước nổi đến, những con nước sẽ mang phân thuốc đi khắp nơi, sự chết chóc cứ thế được lan tỏa khắp vùng miền Tây hiền hòa. Không biết đến bao giờ anh chủ vườn mới hiểu một điều rằng không thể có rau sạch từ những miền đất chết?
Sài Gòn, 28/05/2018
Jerry Do